Αρματολίκι Γρεβενών - Κόνιτσας

Πρώτος αρματωλός δερβέναγας της Πίνδου, των Γρεβενών-Κόνιτσας-Ολύμπου ήταν ο Ζήνδρος 1630-1750, έζησε 120 χρόνια, διορισμένος με Σουλτανικό Φιρμάνι. Έδρα του το Βλαχολείβαδο της Ελλασόνας. Στο αρματολίκι Γρεβενών - Κόνιτσας είχε διορίσει τον Τόσκα, πρωτοπαλίκαρο του (1730-1780). Την εποχή των χρόνων αυτών δρουν πολλοί «Καπεταναίοι» π.χ. ο ΓΙΩΤΗΣ, αγνώστου καταγωγής (ίσως Κιρασοβίτης), ο γέρο Μπουκοβάλας, ο Χρήστος Μηλιώνης, ο Γώγος, ο Γιάννης Παππά (Πρίφτης), ο Μάνταλος, ο Μπαρδέκης, ο γερο ΒΛΑΧΑΒΑΣ και τόσοι άλλοι υπερασπιστές των διαβάσεων της Πίνδου. Για τον γερο ΒΛΑΧΑΒΑ μιλούσε και η μακαρίτισσα η γιαγιά μου Πανάγιω Γ. Σαμαρά, που είχε αποβεί όπως και ο Γιάννης Παππά, ο φόβος και ο τρόμος των Τούρκων-Τουρκαλβανών. Πολλά τραγούδια δημοτικά, έχουν γραφτεί και τραγουδηθεί και τραγουδιώνται και σήμερα για τους καπεταναίους αυτούς.

Ο Γιάννης Παππάς έπεσε σε ενέδρα τουρκαλβανών και δολοφονήθηκε πισώπλατα, πολεμώντας στη δική μας θέση, τοπωνύμιο ΧΑΣΑΝ-ΚΟΠΑΤΣΙ, πέρασμα ανάμεσα Χαλασμένα, Βρύση Ρωμιού, Σαμαρίνα. Τον έκλαψαν βουνά και κάμποι, ρεματιές και λαγκάδια.

Ο Γάλλος περιηγητής Claoude Fauruer (Κλωντ Φεριέρ), στη συλλογή των δημοτικών τραγουδιών της Ελλάδας να πώς μας περιγράφει τη μάχη που έγινε στο χωριό μας, το Κεράσοβο, μεταξύ Γιάννη Πρίφτη (Παππά) - Μπουκουβάλα και Κουρτ Πασά του Δέλβινου.

– Τι ‘ν’ ο αχός που γίνεται και ταραχή μεγάλη;

– Μήνα βουβάλια σφάζονταν, μήνα θεριά μαλώνουν;

– Ουδέ βουβάλια ασφάζονται, κι ουδέ θεριά μαλώνουν

Ο Μπουκοβάλας πολεμά με χίλιους πεντακόσιους στη μέση στο Κεράσοβο.

 

Διάδοχος του Γιάννη Παππά στο αρματολίκι Κερασόβου-Σαμαρίνας έγινε το πρωτοπαλίκαρό του ο Μίχος, που δολοφονήθηκε άνανδρα από τον συντοπίτη του ΙΝΤΙΤΖΗ. Τα χρόνια αυτά έδρασε και ο Καπετάν Φλώρος και ο γιος του Γιαννάκης που σκοτώθηκε στην Πελοπόννησο. Το επίθετο Μίχος-Μίχας συναντάται τα παλιά χρόνια και στο χωριό μας. Ίσως, πολύ πιθανόν, πολλοί από τους καπεταναίους αυτούς να είχαν ρίζα Ραχοβίτικη, του Πέρα ή Κάτω Μαχαλά ή της Λόγγα-Κερασόβου, πράγμα που αποκρύβονταν τους σκλαβωμένους χρόνους, προς αποφυγή αντιποίνων στις φαμίλιες τους, όπως θα αναλύσουμε πιο κάτω. Τα χρόνια 1730-1810, έδρασε και μεγαλούργησε στην Πίνδο, στα μέρη μας, ένας άλλος καπετάνιος τρομερός, ο Καπετάν Ζιάκας. Ήταν αρχηγός – καπετάνιος τεσσάρων (4) επαρχιών των: Γρεβενών, Βεντζίου, Ανασελίτσης και Κόνιτσας, έκτασης 600 χωριών. Διατηρούσε στρατό τουλάχιστον 1700 άντρες. Ο Καπετάνιος αυτός έλαβε μέρος στην Επανάσταση του 1770 των Ελλήνων κατά των Τούρκων, την ονομαζόμενη επειδή υποκινήθηκε από τη Ρωσία, «Ορλωφικά», γιατί αρχηγός ήταν κάποιος Ορλώφ και Γιώργος Παπαζούλης από τη Σιάτιστα Κοζάνης. Η εξέγερση απέτυχε και ο Κουρτ πασάς του Βερατίου, περνώντας από τα μέρη μας για τη Μακεδονία σκόρπισε παντού τον όλεθρο και το θάνατο. Στο χωριό μας, τα γυναικόπαιδα κατέφυγαν και πάλι στα «καταφύγια» του Άη Θεοδόση για να σωθούν από τους Τουρκαλβανούς του πασά αυτού. Την εποχή αυτή καταστράφηκε και η ακμάζουσα βλαχόφωνη κωμόπολη της Βορείου Ηπείρου, η Μοσχόπολη - Βοσκόπολη από την αντιζηλία των Τουρκαλβανών. Οι κάτοικοί της διασκορπίστηκαν στους «πέντε ορίζοντες», στις γύρω περιοχές και χωριά. Λέγεται πως και στο Κιράσοβο το χωριό μας, ήρθαν πολλές Μοσχοπολίτικες φαμίλιες, γι’ αυτό έχουμε επίθετα-γενιές από εκεί. Πάντως όσες οικογένειες - φαμίλιες εγκαταστάθηκαν στο χωριό μας, αυτές μιλούσαν μόνο ελληνικά, όχι βλαχόφωνα. Οι βλαχόφωνοι εγκαταστάθηκαν στα γειτονικά μας χωριά, και μιλούσαν και βλαχόφωνα (ήταν δηλ. δίγλωσσοι). Έτσι το χωριό μας παρέμεινε «καθαρό», από δαύτους, δεν είχαμε, ούτε έχουμε σήμερα δίγλωσσους.